بهرام بیضایی از خوشبینی ساده انگارانه در فیلمفارسی عبور کرد/ تفاوت بافت بصری دو فیلم«عمو سیبیلو» و«سفر»

به گزارش خبرنگار مهر، حمید امجد کارگردان تئاتر و سینما با بیان این مطلب در دومین برنامه از سلسله نشست‌های گروه سینمایی«هنر و تجربه» که به نمایش دو فیلم «عمو سیبیلو» و «سفر» از آثار بهرام بیضایی اختصاص داشت، درباره این دو فیلم سینمایی گفت: دو فیلم«عمو سیبیلو» و «سفر» علی رغم فاصله ظاهری که نوع روایت دارند، اما از جهت لحن دارای مشترکاتی نیز هستند. به گونه ای که این دو فیلم می‌توانستند اپیزودهای یک فیلم باشند.

وی در ادامه افزود: فیلم «عمو سیبیلو» در سال 1349 به عنوان اولین تجربه سینمایی بهرام بیضایی ساخته شد. البته این کارگردان در همان زمان فیلمنامه‌های همزمان دیگری هم داشت اما فرصت تولید این فیلم در کانون به وجود آمده بود و در نهایت فیلم کوتاه «عمو سیبیلو» را ساخت.

امجد در ادامه افزود: فیلم «عمو سیبیلو» از جهت ساختار و فرم پرداخت شخصیت اول فیلم یعنی «عمو سیبیلو» با گریم و فضاسازی خاصی منحصر به فرد شده است به این معنا که شخصیت اول فیلم با بازی صادق بهرامی شبیه به کاریکاتور و کارتون است که این نوع بازی سازی متعلق به دوره‌ای خاص از سینما است. ناگفته نماند که این فیلم کوتاه 28 دقیقه‌ای به سینمای صامت طعنه می‌زند.

این پژوهشگر تئاتر در ادامه صحبت‌های خود به نقش تیم تولید در فیلم «عمو سیبیلو» اشاره کرد و گفت: تیم تولید در این فیلم سینمایی از جمله هنرمندان خوب و صاحب نام در حرفه‌های خود هستند. نعمت حقیقی فیلمبردار، عباس گنجوی تدوینگر، اسفندیار منفرد زاده آهنگساز از جمله هنرمندانی هستند که در این فیلم بیضایی را همراهی کردند و البته از جهت قاب و زیبایی‌های بصری که «عمو سیبیلو» دارد نمی‌توان گفت که به طور مطلق فیلم کارگردان است.

وی متذکر شد: شاید به همین دلیل است که بیضایی در فیلم «سفر» با تیم کاملا متفاوت از «عمو سیبیلو» کار کرده است. البته ناگفته نماند که بهرام بیضایی بین این دو، فیلم سینمایی«رگبار» را نیز کارگردانی کرده است.

بازیگر فیلم سینمایی «مسافران» بهرام بیضایی در ادامه صحبت‌های خود به بافت بصری دو فیلم «عمو سیبیلو» و «سفر» اشاره کرد و گفت: بافت بصری فیلم سینمایی«عمو سیبیلو» با فیلم «سفر» بسیار متفاوت است. به این معنا که در فیلم «سفر» تصاویر آمیزه‌ای از مستند همراه با زیبایی شناسی به عنوان نمونه گورستان ارابه‌ها و یا کارگاه درب سازی که فصل فرار کودکان در این فضا می گذرد مختص به نوعی نگاه و زیبایی شناسی بیضایی است.

وی در ادامه افزود: در آوردن صحنه‌های ازدحام بازار و رفت و آمد مکرر کودکان از لابه‌لای جمعیت بازار نشانه دیگر از زیبایی شناسی بیضایی است. در واقع به لحاظ بصری چیدمان صحنه به گونه ای طراحی شده که جهانی به نظر می آید اما در عین حال خصوصیت ایرانی بودن خود را حفظ کرده است.

کارگردان فیلم سینمایی«آزمایشگاه» در  ادامه صحبت های خود به نگاه بیضایی به تهران دهه 40 اشاره کرد و گفت: به احتمال زیاد بهرام بیضایی خیال نداشته درباره تهران فیلم بسازد اما سرنوشت تهران در این دو فیلم به نوعی نمایش داده می شود که انگار فیلمساز چنین هدفی را داشته است. به این معنا که در فیلم«عمو سیبیلو» بیابان پهناور و یک خانه وسط این خشکی زمین دیده می شود اما در فیلم «سفر» در گشت و گذار کودکان تماشاگر به برج های بلند تهران که تازه تازه ساخته شده بود می رسد.

امجد ادامه داد: ضمن اینکه فیلم «سفر» پاسخی به نوعی خوشبینی رایج در سینمای فیلمفارسی دهه 40 است. به این معنا که در دهه 40 فیلم‌ها عموما با مضمون فقر و ثروت و عنصر همخوانی بین این دو پدیده ساخته می شد. به این معنا که اگر کودکی در فقر بود حتما پدر و مادر گمشده ای داشت که اتفاقا بسیار هم ثروتمند بودند و در انتظار فرزند تا او را از گرفتاری فقر رها کنند.

این نمایشنامه نویس تصریح کرد: اما بیضایی معادلات این خوشبینی فیلمفارسی را در فیلم «سفر» برهم زد و بیننده شاهد است که پسر وقتی به مرد و زنی که گمان می کند خانواده او است می رسد با در بسته مواجه می شود و آدم های پولدار و ثروتمند دست پسرک فقیر را نمی گیرند و توجه بیضایی به این عنصر یعنی شکستن خوشبینی فیلمفارسی.

امجد در پایان متذکر شد: در واقع بهرام بیضایی در فیلم «سفر» از خوشبینی ساده انگارانه عبور کرد و نگاه خاص خود در روایت خوشبینی ها را مطرح کرد.